De pelgrimskerk Sainte Madeleine te Vézelay (1120-1140) en de kathedraal Nôtre-Dame te Parijs (1163-1220, torens 1245) zijn twee belangrijke voorbeelden van Franse middeleeuwse bouwkunst. De gebeeldhouwde portalen en kapitelen van de Sainte Madeleine leggen de nadruk op ware leer en de angst voor eeuwige verdoemenis. Kenmerken van de Romaanse ‘strijdende kerk’ zijn zware muren en torens. De Gotische ‘triomferende kerk’ heeft een bijna gewichtloos silhouet en ranke spitsbogen. De Nôtre Dame is een visioen van hemelse heerlijkheid met enorme ramen van flonkerend glas-in-lood, waaronder de beroemde roosvensters.